Το σπαγγέτι στο πανεπιστήμιο

«Όσο περισσότερο γερνάω, τόσο περισσότερο επιστρέφω στις ρίζες μου. Η οικογένειά μου, για παράδειγμα, δεν συνήθιζε να απευθύνεται σ' εμάς τα παιδιά στην τοπική μας διάλεκτο κι έτσι δεν την έμαθα. Τώρα όμως επιδιώκω να τη μιλάω, ακόμα κι αν τη γνωρίζω άσχημα! Το να αναζητούμε τις ρίζες είναι μια απόλυτα φυσιολογική πορεία, ανήκει στο λαό. Νομίζουμε ότι μαζί με την ανάπτυξη επέρχεται και η λήθη, ότι μια κοινωνία χάνει την επαφή της με την παράδοση, την ξεχνά. Αυτό δεν είναι καθόλου αληθινό. Σήμερα ξέρουμε περισσότερα για τους Ρωμαίους απ' ό,τι ήξεραν γι' αυτούς στην Αναγέννηση. Όσο μια κοινωνία προοδεύει τόσο περισσότερο αναζητεί και ανακαλύπτει το παρελθόν της.
Βέβαια, στη διαδικασία της αναστύλωσης, της συντήρησης, είναι φυσιολογικό να εισαγάγεις και το μη αληθινό, αυτό που φαντάζεσαι ότι υπήρξε. Ακόμα και ο φιλήσυχος αμερικανός επαρχιώτης, που έχει πλήρη συνείδηση της αμερικανικής υπηκοότητάς του, αν τύχει να έχει κάποιες ρίζες από άλλη χώρα, αν είναι γερμανικής καταγωγής, για παράδειγμα, κάνει το παν για να βρεθεί με άλλους που έχουν την ίδια με αυτόν καταγωγή, οργανώνει παιχνίδια ή παρελάσεις και ίσως ανακαλύπτει παραδόσεις που δεν υπήρξαν στην ουσία ποτέ. Υπάρχει πάντα η ανάγκη του γυρισμού ακόμα κι από αυτούς που ζουν δικαιωματικά και ήσυχα σε έναν τόπο.
Όταν μια παράδοση χάνεται, υπάρχει η ανάγκη να αντικατασταθεί από κάτι άλλο. Κοιτάξτε τι μπορεί να συμβεί με τα τοπικά γλωσσικά ιδιώματα. Στην Αλεσάντρια (σ.σ.: πόλη της επαρχίας Κουνέο, απ' όπου κατάγεται ο Έκο) με την άφιξη των Ιταλών από τον Νότο και πρόσφατα με την άφιξη των ξένων, χάθηκε το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, η διάλεκτος, με αποτέλεσμα να μην είναι πλέον εφικτή ούτε η κλασική χριστουγεννιάτικη παράσταση. Δεν υπάρχουν θεατές, αλλά το κυριότερο δεν υπάρχουν ηθοποιοί για να την παίξουν στην παραδοσιακή μορφή της. Η διάλεκτος χάνεται και είναι ανώφελο να καταφεύγουμε στις κουταμάρες της Λέγκας που θέλει να γράφονται τα ονόματα των τόπων στη διάλεκτο, τη στιγμή που ανέκαθεν αυτά τα ονόματα ήταν γραμμένα στα ιταλικά, ή που επιδιώκει να διδάσκεται η διάλεκτος στα σχολεία. Το γλωσσικό ιδίωμα δεν μαθαίνεται στο σχολείο. Είναι ένα πρόβλημα για το οποίο δεν μπορώ να δω μια λύση. Αντίθετα, στον τόπο μου, ποτέ δεν κυκλοφορούσαν τόσα πολλά βιβλία τοπικής ιστορίας απ' όσα κυκλοφορούν τώρα!
Η παράδοση από τη φύση της έχει ανανεωτικό χαρακτήρα, δεν είναι ποτέ συντήρηση. Μιλώντας για διατροφικές συνήθειες και παραδοσιακά προϊόντα, το σπαγγέτι δεν γεννήθηκε στην Ιταλία, και η πίτσα δεν θα ήταν πίτσα χωρίς την ντομάτα που ήρθε από την Αμερική. Το λάθος που κάνουν ορισμένοι, όπως η Γαλλία, είναι να θέλουν να επιβάλουν με το ζόρι στους άλλους τη δική τους παράδοση. Απαγορεύουν τη χρήση των αγγλικών λέξεων, απαγορεύουν το τσαντόρ στα σχολεία. Μα ούτε ο φασισμός δεν κατάφερε να επιβάλει τις γραμματικές λύσεις που πρότεινε στους Ιταλούς. Ελάχιστες λέξεις από αυτές που επινόησαν έμειναν στο λεξιλόγιο του κόσμου.
Η παράδοση μπορεί να νικήσει με την εκπαίδευση. Θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε το πρόγραμμα «Έρασμος» στους αγρότες και στους εργάτες. Θα μάθαιναν μια ξένη γλώσσα και θα έρχονταν σε επαφή με καινούριες τεχνικές. Αυτό θα βοηθούσε την άμιλλα και θα ήταν πιο αποτελεσματικό από τις επιταγές άνωθεν που εφαρμόζουν οι Γάλλοι.
Oυμπέρτο Έκο, εφημ. «Η ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», 30/05/2004